Nie lecz objawów, znajdź przyczynę!

Kiedy otrzymuję od klienta zapytanie o przeprowadzenie szkolenia zespołu z komunikacji czy współpracy zawsze rekomenduję, aby spojrzeć szerzej.

Przeprowadzenie szkolenia z komunikacji bez zrozumienia, co naprawdę dzieje się w zespole, może przynieść więcej szkody niż pożytku. Podobnie jest z aktywnościami integracyjnymi. Im dłużej pracuję z zespołami, tym bardziej jestem przekonana, że nie ma „magicznej różdżki”, która w szybki i prosty sposób uzdrowi sytuację w zespole.

Posługując się metaforą medyczną – szybkie szkolenie z komunikacji bywa przez pracodawców traktowane jak środek na ból głowy – dobry na wszystko, szybko daje jakiś efekt. Niestety, nie usuwa to prawdziwej przyczyny problemu i w dłuższej perspektywie może doprowadzić do poważnej choroby pacjenta. A to, na co może cierpieć "pacjent", opisuję poniżej.

Budowanie efektywnego i uczącego się zespołu od podstaw to proces. Bardzo rzadko zespoły i liderzy otrzymują wsparcie w momencie konstytuowania się zespołu. Szkoda, ponieważ taki proces mógłby przebiegać szybciej i bez dodatkowych przeszkód. Zewnętrzny ekspert jest na ogół zapraszany do pomocy, gdy coś złego dzieje się w zespole lub zespołach (wysoka rotacja, zła komunikacja, spadek zaangażowania, niedowożenie celów, „strajk włoski”). W takiej sytuacji proces „naprawy” zespołu wymaga więcej czasu i jest trudniejszy ze względu na silne emocje i konflikty, jakie pojawiają się w zespole.

Praca zespołowa, czy też praca projektowa, to obecnie „must have”. O przewadze konkurencyjnej firmy decyduje „czynnik ludzki”, czyli zespoły. Za sukcesami największych marek stoją przecież ludzie, którzy potrafią zbudować efektywne i uczące się zespoły. Nawet największy lider-wizjoner, bez dobrego zespołu, nie będzie w stanie wdrożyć swojej wizji. Bez zespołu jego wizja pozostanie marzeniem.

Praca zespołowa nie przychodzi ludziom łatwo i naturalnie, szczególnie w kulturach „indywidualistycznych”. W kulturach kolektywistycznych praca zespołowa i koncepcja zespołowości są wpisane w DNA. Pamiętajmy, że jako ludzkość przetrwaliśmy tysiące lat ewolucji właśnie dzięki współpracy, przekazywaniu doświadczeń i uczeniu się od siebie.

Obecnie coraz większy nacisk kładzie się na doskonalenie umiejętności współpracy poszczególnych członków zespołu oraz na rozwijanie kompetencji samoorganizacji zespołu i zarządzania własnym procesem pracy. Mimo ogromnej ilości szkoleń i programów rozwoju kompetencji pracy zespołowej oferowanych przez pracodawców, nadal wiele osób pracujących w zespołach nie jest zadowolonych, a część z nich jest sfrustrowana.

Jako team coach wspierający budowanie zdrowych i efektywnych zespołów u klientów, identyfikuję kilka zjawisk, które negatywnie wpływają na pracę zespołów. Zjawiska te są potwierdzone badaniami:

• Nadmierna zależność od dominującego lidera, wynikająca z jego osobowości, pozycji w firmie (władza formalna/nieformalna) oraz kultury organizacyjnej.
• Skłonność do podporządkowywania się, znana jako syndrom myślenia grupowego, czyli uleganie sugestii i naciskowi zespołu (przemilczanie niewygodnych faktów, przyzwolenie na określone zachowania).
• Nadmierne zaangażowanie w realizację celów, skutkujące brakiem czujności i umiejętności przystosowania się do zmieniającej się rzeczywistości.
• Rozproszenie odpowiedzialności w zespole, brak zdefiniowanych ról i przypisanych do nich odpowiedzialności. Przysłowie „gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść” doskonale ilustruje taką sytuację.
• Podejmowanie bardziej ryzykownych lub bardziej zachowawczych decyzji niż te podejmowane przez osoby działające samodzielnie.
• Próżniactwo społeczne, czyli zjawisko polegające na tym, że działając w dużej grupie/ zespole, wkładamy w wykonanie zadania mniej wysiłku niż gdybyśmy pracowali samodzielnie lub w małym zespole.
• Paradoks Abilene, polegający na tym, iż zespół podejmuje działania, z którymi nie zgadza się większość jego członków, ponieważ nie dzielą się oni swoimi przemyśleniami i opiniami.

Te oraz wiele innych mechanizmów i dysfunkcji zespołowych można „przepracować”, pod warunkiem, że członkowie zespołu i ich lider będą tego chcieli oraz że będą potrafili uczyć się na podstawie swoich doświadczeń.

Początkiem tej drogi jest stworzenie przestrzeni do współpracy, czyli wypracowanie zaufania i bezpieczeństwa psychologicznego w zespole. To proces, nie ma drogi na skróty. Ludzie uczą się między innymi przez doświadczanie (Cykl Uczenia się Kolba). Aby uczyć się w taki sposób, zespoły muszą mieć możliwość stworzenia przestrzeni do doświadczania, rozmowy i wspólnej refleksji. W dzisiejszych czasach, kiedy wszyscy pędzą, a priorytety zmieniają się z minuty na minutę, takie zatrzymanie bywa prawdziwym wyzwaniem.

Dlatego też zdarza się, że pracodawca woli zaoferować szybkie szkolenie z komunikacji jako namiastkę rozwoju zespołu. Aby było jasne – absolutnie nie kwestionuję kompetencji wymaganych do efektywnej komunikacji. Jednak warto najpierw przeprowadzić dobrą diagnozę przyczyn i potrzeb klienta, aby zaoferowana pomoc przyniosła mu realne korzyści tu i teraz oraz w dłuższym horyzoncie czasowym.

Jeśli zainteresował Cię ten temat i chcesz zbudować efektywny zespół, zapraszam do kontaktu!

Bibliografia:

""The experimental Educator. Principles and Practices of Experimental Learning"- Alice Y Kolb, David A. Kolb; 2017, Wydanie Polskie z 2022 roku

"Coaching and Mentoring- a journey through models, theories, frameworks and narratives"- David Clutterbuck, 2023.

Warszawa, 18 sierpnia 2024 roku